safari naar nieuwe natuurgebieden met konikpaarden - Margriet Markerink creatieve diensten

Ga naar de inhoud

Hoofdmenu:

safari naar nieuwe natuurgebieden met konikpaarden

educatie

De safari '(Konik)paarden Ervaren' is een initiatief van onderzoeksjournaliste/fotografe/videografe Margriet Markerink. 

In de aanloop naar het boek 'Koniks, wilde paarden in Nederland, dat zij in 2002, samen met collega’s Arjan Wijnstra en Natasja Bekkers, maakte voor een organisatie die nieuwe natuurgebieden beheert, bracht zij vele uren door in het vrije veld.  

Hier bestudeerde zij uitgebreid het gedrag van sociaal complete kuddes ongedomesticeerde koniks, een studie die tot op de dag van vandaag voortduurt. 
Margriet heeft ondervonden dat de dynamiek in een kudde paarden zich op meer dan de ons bekende dimensies afspeelt en dat elke afzonderlijke kudde haar eigen dynamiek heeft. Een samensmelting van individuen die je als een vingerafdruk zou kunnen zien. Ook de omgeving waarin de kudde leeft is bepalend voor de dynamiek. Een sociaal complete kudde bestaat uit dieren van alle geslachten en leeftijden. Ruinen zie je er niet en de merries zijn niet aan de pil. Dankzij deze 'compleetheid' kunnen de kuddes hun eigen dynamiek ontwikkelen. Met andere woorden: de paarden kunnen hun natuurlijke gedrag volledig ontplooien. Tot op zekere hoogte leven ze dus zoals hun voorvaderen vroeger leefden en zoals wilde paarden nu nog steeds leven. Alleen kun je deze koniks niet echt 'wild' noemen. De nieuwe natuurgebieden zijn immers vrij toegankelijk voor recreanten en natuurliefhebbers, die regelmatig aan de paardenhorizon opdoemen. 
Ook de kuddebeheerders zelf maken deel uit van het totaalplaatje. Omdat zij geen geboortebeperkende maatregelen nemen zijn identificatie (chippen), genetisch onderzoek (haren plukken om de mate van inteelt te monitoren), aantalsregulatie noodzakelijke menselijke activiteiten.  Overtallige paarden en runderen gaan naar andere natuurgebieden in binnen- en buitenland of naar de slacht. Dat geldt ook voor exemplaren die te veel witte aftekeningen hebben, voskleurige koniks en dieren met een slechte constitutie. Hun vlees is te koop voor menselijke consumptie onder de naam 'wildernisvlees'. Het staat ook op het menu van de roofdieren in diverse  Nederlandse dierentuinen.  
Het is bezoekers van deze natuurterreinen niet toegestaan de paarden dichter te naderen dan 25 meter. Dit om de kuddedynamiek niet te verstoren en interacties van het onverstandige soort (voederen, aaien, erop gaan zitten) te voorkomen. Deze kunnen ertoe leiden dat de paarden uit eigen beweging bij bezoekers komen bedelen om lekkere hapjes en daarbij dermate opdringerig worden dat ze een gevaar voor de recreanten worden en daardoor niet meer in het terrein te handhaven zijn.
De educatieve trips draaien daarom vooral om observeren, gadeslaan en in 3D ervaren hoe pure, ongedomesticeerde paarden leven. Achterliggend doel: daar lering uit trekken met betrekking tot het houden van gedomesticeerde paarden. Ook op afstand kun je je als toeschouwer onderdeel voelen van een paardenkudde. Een zeldzaam mooie ervaring. Zo’n kudde is een harmonieuze gemeenschap waarin elk individu een steentje bijdraagt. Geen paard heeft de ambitie om de baas te 'spelen'.
In harmonie met elkaar samenleven is het hoogste streven. Immers, alleen wanneer elk individu zijn eigen plaats heeft en zijn eigen rol speelt, kan de kudde als één organisme handelen. 
Moet mensen het harmoniebrengende ‘wij-gevoel’ nog wel eens worden bijgebracht door motivatietrainers, paarden hebben het van nature. Daarom is een paard alleen zo’n stumperd. Paarden horen met elkaar samen te leven.
Sociaal zijn zit zo ingebakken dat paarden behalve hun eigen soort ook andere diersoorten - en in het geval van gedomesticeerde paarden ook mensen - zullen proberen op te nemen in de kudde en te 'harmoniseren'. Allemaal op dezelfde golflengte. Daar draait het om. Paarden doen dit bewust. Eén scène in de film De Nieuwe wildernis illustreert dit heel helder: het moment waarop een kudde Koniks op een pasgeboren ree- of hertenkalfje stuit. De paarden voelen aan dat dit een kwetsbaar jong wezentje is en proberen het te bewegen met hen mee te gaan. 'Kom, sta op; in de kudde ben je veilig.'
Margriet heeft waargenomen dat Koniks dit ook spontaan bij menselijke bezoekers van natuurgebieden doen. Een nietsvermoedende wandelaar zat te mediteren. Een kudde Koniks trok voorbij en enkele jonge hengsten kwamen poolshoogte nemen. De man bleef zitten waar hij zat. Een groepje jonge hengsten besnuffelde zijn hoofd, neus en mond. Daarna inspecteerden ze zijn gekruiste benen voorzichtig met hun voorbenen. De man bleef nog steeds zitten, waarop een van de hengsten even luid piepte en hem wat harder aanstootte. Nadat de man was opgestaan, verloren de hengsten alle interesse in hem en hervatten hun bezigheden. Margriets interpretatie van dit gedrag: 'Oh, je bent niet ziek of zo. Dat wilden we even checken. Verder niets.'

Let wel, het blijft een interpretatie. Aangezien paarden zich niet in woorden kunnen uitdrukken, rest ons niets anders dan proberen aan te voelen wat ze ons met hun lichaamstaal duidelijk willen maken.
Margriet organiseert ook safari's en educatieve uitstapjes naar:

- vrij levende Fell pony's
- opfokkuddes

Hier neem je een heel ander soort dynamiek waar, omdat geen van deze groepen paarden in evenwicht is. Bij de Fell pony's ontbreken de hengsten, terwijl opfokkuddes bestaan uit jonge ruinen die in deze cruciale periode van hun leven rolmodellen ontberen. 
 
Terug naar de inhoud | Terug naar het hoofdmenu